شصتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت، شامگاه سه‌شنبه، ۱۴ اکتبر با سخنرانی وزیر خارجه‌ی آلمان گشایش یافت. میهمان ویژه‌ی امسال این نمایشگاه، ترکیه است.  از همین روز عبدالله گل، رئیس‌جمهور ترکیه نیز در مراسم افتتاحیه حضور داشت. یکی از سخنرانان دیگر این مراسم، اورهان پاموک، نویسنده‌ی ترک و برنده‌ی جایزه‌ ادبی نوبل سال ۲۰۰۶ بود.

«بزرگترین بازار مکاره کتاب در جهان» عنوانی است که در پنجاه سال گذشته به نمایشگاه جهانی کتاب فرانکفورت لقب داده‌اند. شهرت و موفقیت نمایشگاه کتاب فرانکفورت نتیجه سازماندهی کامل و بی عیب و نقص و حاصل بیش از نیم قرن تجربه‌اندوزی سازمان‌دهندگان و نیز عدم دخالت دولت در برگزاری آن است.    برای اولین بار قدیمی‌ترین بازار مکاره جهان که در آن کالاهای گوناگون به‌قصد نمایش عرضه می گردید، در سال ۱۱۶۵ میلادی در شهر لایپزیک آلمان برگزار شد. این بازار مکاره از سال ۱۵۰۷ میلادی مورد توجه و عنایت خاص «ماکسیمیلیان اول»، قیصر روم قرار گرفت و در دوران گسترش و شکوفایی روابط بازرگانی آلمان با روسیه و لهستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شد. در اواسط سده پانزده میلادی، کتاب نیز – به‌شکل و مفهوم امروزی آن - در شمار کالاهایی بود که در بازار مکاره لایپزیک به ‌معرض نمایش گذاشته می‌شد.  در کنار لایپزیک، شهر فرانکفورت و «بازار مکاره» و «بازار پاییزه» این شهر نیز از اهمیت خاصی برخوردار بود. قدیمی‌ترین سندی که در آن «کارل کبیر» به «بازار مکاره فرانکفورت» اشاره کرده است، به تاریخ ۷۹۴ میلادی بر می گردد. همچنین دستنوشته‌ای کهن از خاخام یهودی «الیزر ناتان» در دست است که در آن از این بازار مکاره یاد شده است. گفتنی است شاه ‌شهر «فرانکفورت»  در کنار آوگسبورگ، نورنبرگ، اشتراسبورگ، کُلن و ویتنبورگ همواره یکی از پُررونق‌ترین بازارهای آلمان را داشته است و از سال ۱۳۵۶ تا ۱۸۰۶ میلادی «شهر برگزیده» شاهان آلمان بود. اهمیت فرانکفورت را شاید بتوان با این نکته تاریخی عنوان نمود که حتی «مارتین لوتر»، رهبر نهضت اصلاح دین مسیحی در زمانی که در مناطق دیگر آلمان امکان و اجازه نشر و پخش و تبلیغ عقاید خود را نداشت و مُهر بدعت‌گذاری در دین را بر پیشانی داشت، امکان نشر نوشته‌های او در فرانکفورت فراهم بود. با آنکه اولین فهرست کتاب (کاتالوگ) به‌سال ۱۵۶۴ میلادی در شهر آوگسبورگ آلمان منتشر شد، ولی نخستین بازار مکاره کتاب در فرانکفورت برگزار شد.

بازار مکاره کتاب فرانکفورت تا اواخر سده شانزده میلادی یکی از مراکز مهم عرضه کتاب در جهان به‌شمار می‌آمد. تا آنکه در سال ۱۵۹۶ میلادی، در دوران «ماکسیملیان دوم»، دربار و کلیسای عیسوی کمیسیونی به‌منظور نظارت بر تولید کتاب و با هدف ممیزی تشکیل دادند که دگرگونی‌هایی ژرف در صنعت نشر کتاب پدید آورد.  با ادامه این وضع، دانشمندان و متفکران و نویسندگان و طبعاً ناشران، به‌تدریج به‌سوی لایپزیک که مرکز چاپ و انتشار کتاب در شمال آلمان بود، جلب شدند. شایان ذکر است تا آغاز جنگ جهانی دوم نیز گسترده‌ترین سازمان نشر و پخش کتاب در سطح جهان و همچنین کتابخانه و بایگانی مرکزی آلمان در لایپزیگ قرار داشت. در دوران تسلط ناسیونال سوسیالیست‌ها بر آلمان و بخش بزرگی از اروپا، نمایشگاه کتاب در آلمان برگزار نگردید. پس از گذشت چهار سال از جنگ خانمانسوز جهانی دوم در تاریخ ۱۸ تا ۲۳ ماه سپتامبر سال ۱۹۴۹ میلادی، ۲۰۵ ناشر آلمانی در "کلیسای پاول" فرانکفورت گردهم آمدند و با عرضه ده‌هزار عنوان کتاب نخستین نمایشگاه کتاب را برپا  نمودند. به‌ این ترتیب دوره‌ای جدید در تاریخ نمایشگاه کتاب فرانکفورت آغاز شد. نکته مهم در برگزاری این نمایشگاه عدم دخالت نهادها، سازمان‌ها و شخصیت‌های دولتی در چگونگی برگزاری این نمایشگاه بود و این مسئولان و گردانندگان نمایشگاه، ناشران و کتابفروشان آلمان بودند که در سال‌های بعد "اتحادیه ناشران و کتابفروشان آلمان" را بنیاد نهادند. در اواخر دهه شصت میلادی موج گسترده تظاهرات فراگیر دانشجویان در اروپای مرکزی و آمریکای شمالی و نا آرامی‌های ناشی از آن نیز به نمایشگاه کتاب فرانکفورت سرایت نمود و موجب سیاسی‌ شدن آن گردید و حتی تا مرز از هم پاشیدگی نمایشگاه پیش رفت. دانشجویان معترض به ‌اوضاع سیاسی و اقتصادی آن دوران که صحنه نمایشگاه را مکانی مناسب برای طرح و تبلیغ اعتراضات خود و جلب افکار عمومی می‌دیدند، غرفه‌های نمایشگاه را اشغال کردند و مباحث سیاسی روز را در کانون نمایشگاه جای دادند. از سال ۱۹۷۲ میلادی سطح فرهنگی نمایشگاه به ‌گونه‌ای چشمگیر نزول کرد، بگونه ای که اغلب نویسندگان و اهل قلم و نظر و منتقدان صاحب‌نام، رغبت چندانی به‌شرکت در نمایشگاه نشان نمی‌دادند. در این میان مسئولان نمایشگاه برای نجات نام پُرآوازه "قدیمی‌ترین و بزرگترین بازار مکاره جهانی کتاب" پیشقدم شدند.  از این پس در سازماندهی نمایشگاه دگرگونی‌هایی بنیادی پدید آمد. ملاحظات اقتصادی تنها معیار موفقیت نمایشگاه کتاب قرار نداشت و به موازات آن ارتقاء سطح فرهنگی و جاذبه نمایشگاه نیز در دستور کار قرار گرفت. از سال ۱۹۷۶ میلادی به بعد که برگزارکنندگان مصمم شدند هر ساله موضوعی را در کانون مباحث اصلی این نمایشگاه قرار دهند، نمایشگاه کتاب فرانکفورت به تدریج تبدیل به "مهمترین رویداد فرهنگی و اجتماعی سال" شد و تا امروز نیز این جایگاه را حفظ و تثبیت کرده است. در سال ۱۹۷۶ فرهنگ و ادبیات "آمریکای لاتین" به‌عنوان نخستین موضوع ویژه نمایشگاه انتخاب شد. از آن پس تا سال ۱۹۸۸ میلادی هر دو سال یک‌بار موضوعی در کانون نمایشگاه فرانکفورت قرار گرفت و ناشران نیز می‌کوشیدند تا پیشاپیش در ارتباط با این موضوع آثار بیشتری منتشر نمایند. از سال ۱۹۸۹ میلادی به بعد و به دلیل اقبال عمومی از این ابتکار، برگزارکنندگان به‌جای هر دو سال، هر‌ ساله موضوعی یا کشوری را در مرکز مباحث نمایشگاه قرار می‌دهند. در این میان می توان به موضوعاتی که تاکنون در نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت مطرح شده است، اشاره نمود: سال ۱۹۸۰، کودک و کتاب؛ سال ۱۹۸۲، دین؛ سال ۱۹۸۴ جرج اورول (به خاطر رُمان معروف او با عنوان: "۱۹۸۴")؛ سال ۱۹۸۶، هند؛ سال ۱۹۹۰، ژاپن؛ سال ۱۹۹۲، مکزیک؛ سال ۱۹۹۴، برزیل؛ سال ۱۹۹۸ سوئیس؛ سال ۲۰۰۳، روسیه؛ سال ۲۰۰۴، جهان عرب؛ سال ۲۰۰۶، هند. امسال فرهنگ و زبان منطقه خودمختار کاتالونیا در اسپانیا در مرکز ثقل نمایشگاه کتاب فرانکفورت قرار دارد. در سال ۱۹۵۰ میلادی "اتحادیه ناشران و کتابفروشان آلمان" اعلام داشتند که در نظر دارد جایزه‌ای به نام "جایزه صلح" را همه‌ ساله همزمان با هفته برگزاری نمایشگاه کتاب طی مراسمی در "کلیسای پاول" فرانکفورت به شخصیتی فرهنگی - اجتماعی یا نهادی و سازمانی که در پیشبرد و تحقق اندیشه‌های بشردوستانه و صلح‌طلبانه و ایجاد تفاهم میان ملت‌ها مؤثر بوده است، اهداء نمایند. ارزش نقدی "جایزه صلح" بالغ بر پانزده هزار یورو است و داوران آن متشکل از هیئتی از شخصیت‌های فرهنگی و اجتماعی آلمان و نیز نمایندگانی از اتحادیه ناشران این کشور تشکیل می‌دهند. این جایزه که مهمترین جایزه فرهنگی آلمان است از اهمیت و شهرت جهانی نیز برخوردار است . گفتنی است تنها معیار داوران در گزینش فرد منتخب مجموعه کوشش‌های بشردوستانه و صلح‌طلبانه وی در گستره دانش و ادبیات و آفرینش آثار هنری بوده است. منبع http://www.irankultur.com/